Δυναμική και στατική ισορροπία (1/3/2014)

Σε κάθε κρίση τα ερωτήματα και τα διλήμματα για τις αποφάσεις που χρειάζεται να παρθούν μπαίνουν με απλοϊκό τρόπο αν η θεώρηση που επικρατεί για την έννοια της ισορροπίας είναι λάθος.

Η έννοια της ισορροπίας και η ερμηνεία της είναι από τις πιο πολύπλοκες στην συστημική ανάλυσή της και δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί από ένα μικρό σημείωμα.

Η συστημική ανάλυση διακρίνει πολλές κατηγορίες συστημάτων, μία από αυτές είναι τα ανοικτά συστήματα.

Ανοικτό σύστημα θεωρείται ο άνθρωπος και η κοινωνία. Τα γενικά γνωρίσματα των ανοικτών συστημάτων είναι ότι αντενεργούν και ανταλλάσσουν ύλη, ενέργεια και πληροφορίες με το περιβάλλον, ότι εσωτερικά τα στοιχεία που τα απαρτίζουν έχουν δυναμική αλληλενέργεια μεταξύ τους, ότι διαθέτουν κύκλωμα αυτορύθμισης και τέλος αυξάνουν  την οργάνωσή τους στο χρόνο μέσω μετασχηματισμών.

Είναι προφανές ότι οι έννοιες αυτές παρουσιάζουν δυσκολία τόσο στην προσέγγισή τους όσο και στην κατανόηση. Για όποιον όμως θέλει να κατανοήσει τι συμβαίνει τόσο στον εαυτό του όσο και στην κοινωνία είναι απαραίτητο έστω και υποτυπωδώς, να αποκτήσει μια στοιχειώδη γνώση της συστημικής ανάλυσης.

Η δυναμική εσωτερική αλληλενέργεια των στοιχείων ενός ανοικτού συστήματος παράγει σαν αποτέλεσμα την ισορροπία, την ευστάθεια και την ευρυθμία του, αφορά, θα μπορούσαμε τολμηρά να πούμε, στην υγεία του.

Η επικρατούσα θεωρία της ισορροπίας είναι μια απλοϊκή μηχανιστική και αντιδιαλεκτική θεώρηση  που πιστεύει ότι η ισορροπία, όπως την αντιλαμβάνεται, είναι φυσικό φαινόμενο και ομαλή κατάσταση, ενώ η κίνηση και η εξέλιξη είναι πρόσκαιρη και όχι σταθερή. Θεωρεί ότι πηγή της κίνησης είναι κυρίως οι εξωτερικές και όχι οι εσωτερικές αντιθέσεις.

Η μη κατανόηση και η διαστρέβλωση των εννοιών αυτών από τους φιλελεύθερους Ταλιμπάνους έφερε την κρίση της εποχής μας και θα συνεχίσει να την επανακυκλώνει συνεχώς.

Η μηχανιστική θεώρηση ισχυρίζεται ότι οι αντιθέσεις πρέπει να εξουδετερωθούν αμοιβαία, να εξισορροπηθούν, δηλαδή να ισορροπήσει η μία την άλλη και πως μόνο έτσι θα πετύχουμε σταθερή κατάσταση. Στην πραγματικότητα όμως, οι αντιθέσεις, εσωτερικές και εξωτερικές, βρίσκονται σε σύγκρουση και αυτή η σύγκρουση οδηγεί στην άρση των δεδομένων και την δημιουργία νέων αντιθέσεων και νέας κρίσης. Με άλλα λόγια, η άκαμπτη και στατική ισορροπία είναι αφύσικη ενώ η δυναμική (κυμαινόμενη) είναι σύμφωνη με τη φυσική τάξη.

Αυτή τη διακύμανση οι φιλελεύθεροι μάγοι κατενόησαν και ορίζουν σαν αποκανονικοποίηση, ξεχνώντας ή καλύτερα αγνοώντας ότι έπρεπε να ορίσουν τα όρια. Θεωρώντας σαν μπακάληδες ότι το κράτος φταίει για όλα, και έτσι προσθέτουν στη ζυγαριά τους σαν αντιστάθμισμα τον ιδιώτη με αποτέλεσμα η ζυγαριά να γείρει αλλιώς.

Η ισορροπία δεν πρέπει να εκλαμβάνεται σαν ισοσταθμία ή ισομετρία, ισομέρεια ή ισοτιμία. Ο δυναμικός χαρακτήρας της επιβάλλει την αναζήτηση των ορίων της, δηλαδή η διακύμανση του δυναμισμού της μεταξύ ποιών ορίων διατηρεί την ευρυθμία και την λειτουργικότητα του συστήματος.

Για όλους όσους έχουν σώας τας φρένας είναι φανερό ότι την παρούσα κρίση την έφερε η χωρίς μέτρο και όρια ανάπτυξη, η οποία δεν ακολούθησε κανένα φυσικό πρότυπο τάξης, παρά μόνον την ανθρωποφάγα τάση για μεγαλύτερο κέρδος.

Όσο πιο συγκεκριμένα είναι τα όρια της διακύμανσης της ισορροπίας τόσο αυξάνει και η σταθερότητα του συστήματος, γιατί η ισορροπία του συστήματος είναι επισφαλής καθώς υπόκειται στις εσωτερικές πιέσεις που απορρέουν από την ίδια του την ανάπτυξη.

Η αυτορύθμιση τώρα ενός ανοιχτού συστήματος συντελείται μέσω της επανάδρασης η οποία δεν είναι τίποτα άλλο από την εξέταση των αποτελεσμάτων της δράσης, η σύγκρισή τους με τον σχεδιασμό ή το πρόγραμμα και τέλος οι χειρισμοί διόρθωσης ή επαναρύθμισης, δηλαδή κάθε φορά που διαπιστώνεται ότι η ευρυθμία ενός ανοιχτού συστήματος έχει διαταραχθεί, τα αποτελέσματα της δράσης του συγκρίνονται με τους σκοπούς και το πρόγραμμά του και επιστρέφουν στην πηγή τους για διόρθωση.

Ουσιαστικά έχουμε δύο τρόπους επανάδρασης: Ο πρώτος τρόπος επανάδρασης είναι η αντισταθμιστική, που ασκεί αντενέργεια στην πηγή έτσι ώστε να εξουδετερωθεί η ανωμαλία ή η απόκλιση της λειτουργίας και έτσι διατηρεί και ενισχύει την δυναμική ισορροπία του συστήματος, δηλαδή μια σταθερότητα που προκύπτει από το εύρος και τα όρια (φυσικά ή τεχνητά) του δυναμισμού. Ο δεύτερος τρόπος επανάδρασης είναι ο σωρευτικός που οδηγεί επαυξητικά προς μία και μοναδική κατεύθυνση, με δογματική ερμηνεία της απόκλισης, αναιρεί στην πράξη την δυναμική ισορροπία του συστήματος. Η επανάδραση αυτού του τύπου μπορεί να καταλήξει σε αρνητική ποιοτική μεταβολή του συστήματος ή σε πλήρη αποδιοργάνωση ή ακόμη και σε κατάρρευσή του. Ο σωρευτικός τρόπος επανάδρασης, στον άνθρωπο μεν, οδηγεί στην ασθένεια, στην κοινωνία και στην πολιτική δε, οδηγεί σε συνεχείς κρίσεις επειδή πηγάζει από την μηχανιστική ερμηνεία του κόσμου και από τα «ιερά κείμενα» όπως τα ερμηνεύουν δογματικά είτε οι φιλελεύθεροι Ταλιμπάν, είτε οι σοβιετικοί γραφειοκράτες, αλλά και οι κάθε είδους άκαμπτοι «ιερείς» της απολυταρχίας.

Όσο πιο άκαμπτος είναι ο ρυθμιστής τόσο οι ρυθμίσεις θα σημειώνουν αποτυχία. Η ελευθερία του ρυθμιστή είναι απαραίτητη εξαιτίας του ότι τα ανοιχτά συστήματα αντενεργούν συνεχώς με το περιβάλλον, έτσι η αυτορύθμιση πρέπει να έχει σαν όρια την ευστάθεια μεν αλλά και μεγάλο φάσμα διακύμανσης δε. Στη σημερινή εποχή ο φιλελεύθερος Ταλιμπάνος είναι σε εντεταλμένη αποστολή από το παμφάγο κεφάλαιο και έτσι οι κρίσεις θα διαδέχονται η μία την άλλη.

Το κύριο φαινόμενο της ζωής είναι η κίνηση. Το δρώμενο ή οι διαδικασίες της ζωής μπορούν να καθοριστούν πάνω στις συντεταγμένες έννοιες του χώρου και του τρόπου. Ο χώρος ορίζει που υπάρχει η δράση και ο τρόπος την ιδιαιτερότητα αυτής της δράσης, το πώς εκτελείται. Οι μετασχηματισμοί που προκύπτουν από αυτή τη δράση γίνονται αντιληπτοί ως αλλαγές και θεμελιώνουν την αντίληψη του χρόνου.

Οι ερωτήσεις που και πώς συμβαίνει κάτι, μπορούν να απαντηθούν με σχετική σαφήνεια, σχετικότητα που αφορά στο εύρος των συμβάσεων που θα συνάψουν οι διάφοροι παρατηρητές. Όλες οι άλλες ερωτήσεις τύπου «γιατί συμβαίνει», «ποιος το προκάλεσε» κ.λ.π., από τη φύση τους θα περιέχουν επιθετικό ή αφηρημένο προσδιορισμό και οι απαντήσεις θα κυριαρχούνται από υποκειμενικές εκτιμήσεις που θα προέρχονται όχι από αυτό καθεαυτό το φαινόμενο αλλά από την εγκαθιδρυμένη τάξη αντίληψης του κόσμου του καθενός των παρατηρητών.