Στο νήμα της ισορροπίας (12/10/2014)

 Η δυτική άποψη, αστική κατά το πλείστον, ορίζει ότι η αισθητική αφορά σε μια γενική θεώρηση της τέχνης σε σχέση με την αρμονία. Αυτή η τελευταία, όταν εξετάζεται και θεωρείται σαν προσαρμογή με αντιλήψεις περί το θείο, περί της επιστήμης ή τις αξίες του αληθούς ή του αγαθού, δηλαδή με την ηθική, θεωρείται επίσης σαν η επιστήμη της τέχνης, όσον αφορά την καλλιτεχνική πράξη, την δημιουργία και την απόλαυση του έργου τέχνης. Διαφαίνεται έτσι ότι το έργο τέχνης ή η καλλιτεχνική πράξη, μπορεί να είναι αντικείμενο τόσο μιας αναγκαίας δημιουργικής έκφρασης όσο και αντικείμενο απόλαυσης.

Ποιοι είναι όμως οι μηχανισμοί πίσω από την επιφάνεια μιας τόσο ρηχής και χαζολόγας θεώρησης; Τι είναι αυτό που ενώνει την ανάγκη της αισθητικής απόλαυσης, του ωραίου, την εσωτερική ανάγκη έκφρασης του δημιουργού με τις φιλοδοξίες του τυχοδιώκτη έμπορου, του κονκισταντόρ, του τυμβωρύχου «επιστήμονα», του βιομήχανου και του τραπεζίτη;

Τα  αισθήματά μας δεν είναι οι ιδιότητες ή ποιότητες των αντικειμένων αλλά οι μετασχηματισμοί των εμπειριών, των εντυπώσεων, των αντιλήψεων στο συνειδητό πεδίο της υπόστασής μας, στη διανοητική επεξεργασία του νου, στη δράση μας, όπου σαφώς το ήδη γνωστό κι αποδεκτό παίζει κυρίαρχο ρόλο. Το ηθικό είναι ωραίο ενώ το ανήθικο ακαλαίσθητο;

Με τόλμη μπορεί να δηλωθεί ότι κάθε αίσθηση εκτός από επαφή είναι και μια σύγκρουση με το αντικείμενό της. Ο βαθμός που αυτή η αίσθηση χαρακτηρίζεται ευχάριστη ή δυσάρεστη εξαρτάται από την κοσμική αντίληψη, τη θέση δηλαδή του αισθανόμενου σε σχέση με όλο το κοσμικό περιβάλλον. Σχέση που αφορά τόσο στο φανερό όσο και στο μη φανερό αλλά και στο πέραν του δήλου ή του άδηλου. Αυτό μπορεί να ερμηνευτεί και ως εξής: ό,τι επιβεβαιώνει την μονιμότητα και την ασφάλεια της «εαυτότητας» και της ύπαρξης του αισθανόμενου, θετικά ή αρνητικά, είναι γλυκό, ωραίο και ευχάριστο, ενώ ό,τι υπογραμμίζει κι υπενθυμίζει την παροδικότητα των φαινομένων και των καταστάσεων, ό,τι δηλαδή κλονίζει την μονιμότητα και την κυριαρχία είναι αντιληπτό σαν δυσάρεστο.

Με αυτή τη θεώρηση γίνεται φανερό ότι η εξέλιξη του ατόμου προς την κατεύθυνση μιας υπέρβασης του δυϊσμού, στους τύπους ωραίο – άσχημο, καλό – κακό κ.λ.π., περνά ή καλύτερα αρχίζει από την κατανόηση του δήλου και του άδηλου, των φαινομένων και της παροδικότητάς τους. Αυτό θα οδηγήσει μαθηματικά σε μια ατάραχη και ισοσθενή σχέση του αισθανόμενου με τα αντικείμενα των αισθήσεων και τα φαινόμενα γενικότερα.

Η αδυναμία να δοθεί απάντηση στα ερωτήματα δεν αποδεικνύει το αδύνατο.