Η Στυξ (1/11/2107)

Στα γνωστά πανηγύρια που οργανώνονται στις επετείους των εορτών, των εθνικών κυρίως, είναι σπάνιο ή αδύνατο να ξεφύγει ο νους σε σκέψεις πιο ουσιαστικές, πνευματικές θα έλεγα, από αυτές που υπαγορεύει ο στεγνός γραφειοκρατικός ή εθνικιστικός λόγος. Ο αγορητής του πανηγυρικού είτε είναι πολιτικός, είτε δάσκαλος, είτε δήμαρχος ή οποιοσδήποτε άλλος θα επαναλάβει για μια ακόμα φορά τα ξύλινα και ανούσια λόγια που έχουμε ακούσει άπειρες φορές. Είναι μια απελπιστικά πτωχαλαζονική και μίζερη επανάληψη. Αν προστεθεί και το περιβάλλον του εορτασμού, υπαίθριο ή στεγασμένο, το τόσο γνωστό και στερημένο περιβάλλον, όπου μια σιωπηρή αλλά επίμονη και ποταπή σκέψη κυκλοφορεί στον πολυδαίδαλο εγκέφαλο των υπευθύνων. «Άντε να τελειώνουμε». Έτσι ή αλλιώς η ευτέλεια και η μικροψυχία έχει κατακλύσει τις συνειδήσεις τους. Είναι άλλοι οι στόχοι της προσοχής τους: η προβολή τους σαν πρόσωπα στο ασεβές ούτως ή άλλως κοινό ή η αναζήτηση της προσοχής των αρχόντων και των προϊσταμένων τους και η επιβράβευση για το κορδωμένο και αναξιοπρεπές ύφος τους. Άνθρωποι μικροί μιλούν για τα μεγάλα με πρόφαση την απώλεια, τον θάνατο των πολεμιστών.

Στον πάμπλουτο Ελληνικό Πολιτισμό, κυρίως στη Μυθολογία, αλλά και στην πραγματική ιστορική ύφανση, ανήκουν μερικές απαίσιες οικογένειες. Αρχέτυπα όμως απαραίτητα του υπαρκτού για την κατανόηση και εξέλιξη της απλής σκέψης, κυρίως όμως της κριτικής.

Μια ισχυρή τέτοια οικογένεια είναι του Πάλαντος και της Στυγός με τα τέσσερα παιδιά τους, τη Βία, τη Νίκη, τον Ζήλο και το Κράτος. Οι Έλληνες είναι στενότατα, σαν ιστορία, αλλά κυρίως σαν τυπολογική έκφραση, συνδεδεμένοι με την οικογένεια αυτή.

Η υποστήριξή τους στο Δία, για την κατάληψη της εξουσίας του κόσμου και την επικράτηση των νέων θεών έναντι των παλαιών, τους εξασφάλισε μέχρι σήμερα τη θέση που έχουν. Δηλαδή, τα κύρια εργαλεία και μέσα κατοχής της εξουσίας.

Το γεγονός και μόνον ότι η Στυξ είναι η εγγυήτρια των επισήμων και ιερών όρκων που δίνουν οι θεοί καταδεικνύει το σημαντικό της συμμετοχής της στο σύστημα. Συμπληρωματικά αναφέρεται ότι όχι μόνον εγγυάται τους θεϊκούς όρκους αλλά και επιβάλλει τιμωρίες στην περίπτωση αθέτησής τους. Εκατονταετή ύπνο και αφωνία για τους επίορκους θεούς και άλλες ποινές και τιμωρίες. Γίνεται έτσι η Στυξ ένας δυναμικός εξισορροπιστικός παράγοντας στη θεϊκή κυβέρνηση του κόσμου.

Σαν κόρη του Ωκεανού ταυτίζεται, σύμφωνα με την παράδοση, με την πηγή της Στυγός στην Αρκαδία αλλά και με τον ποταμό της Στυγός που περιβάλλει με εννέα σπείρες τον Άδη. Τα νερά της Στυγός εθεωρούντο δηλητηριώδη και βορβορώδη μέσα στα οποία δεν άντεχαν ούτε τα μέταλλα. Απ’ το βράχο εκροής της πηγής, στην Αρκαδία, κοντά στην αρχαία Νώνακρι, η εφιαλτική ροή των μαύρων νερών, σε ένα εφιαλτικό τοπίο ενός καταρράκτη που κρημνιζόταν στο χάος του Άδη. Πίστευαν ότι στις ζοφερές και  εφιαλτικές όχτες της Στυγός πλανώνται επί εκατό έτη οι σκιές των νεκρών που δεν κηδεύτηκαν και δεν έτυχαν επιτάφιων τιμών. Ενώ στα βορβορώδη νερά του ποταμού του Άδη βυθίζονται οι προδότες και οι συκοφάντες. Για μια ακόμη φορά τα θύματα, οι αδύνατοι και ανήμποροι, σε κοινούς τόπους με τους επίορκους και τους εγκληματίες. Η μόνη εγγύηση για τη μεταθανάτια γαλήνη  η φροντίδα και οι επιτάφιες τελετές των νεκρών. Το γεγονός αυτό ορίζει την υποχρέωση των ζωντανών έναντι της φυσικής απάθειας και αβουλίας των νεκρών.

Το ελληνικό έθνος ή καλύτερα η ελληνική πολιτεία ή μάλλον ορθότερα ο ελληνικός λαός είναι ο μόνος λαός στην Ευρώπη, πιθανώς και στον κόσμο όλο που αδιαφόρησε σχεδόν παντελώς για τη φροντίδα της ταφής και τη μνήμη των νεκρών στα βουνά της Ελλάδας και της Αλβανίας. Ελάχιστα στρατιωτικά νεκροταφεία υπάρχουν στην Αλβανία για τους Έλληνες νεκρούς. Σχεδόν όλα από τοπικές ιδιωτικές πρωτοβουλίες κυρίως του ελληνικού στοιχείου της νότιας Αλβανίας. Αντίθετα, οι Ιταλοί, σαν στρατός πρώτα και σαν κράτος, φρόντισαν και πήραν όλα τα λείψανα πίσω στην πατρίδα. Απ’ τη δική μας πλευρά, ούτε σαν κράτος, ούτε σαν στρατός, δεν έγινε καμία επιτόπια έρευνα και καταγραφή των νεκρών και των επιχειρήσεων σε σχέση με αυτούς. Οι νεκροί εγκαταλήφθηκαν ακήδευτοι και πάρα πολλοί άταφοι.

Βέβαια οι συνθήκες που επεκράτησαν με το τέλος των επιχειρήσεων, η κατοχή και η αλλαγή του καθεστώτος στη γειτονική χώρα, κυρίως όμως η μετεμφυλιακή κατάσταση, δημιούργησε δεδομένα τέτοια που η τέλεση ενός τόσο μεγάλου έργου ήταν πράγματι πολύ δύσκολη. Τίποτα δεν έγινε όμως και στα κατοπινά χρόνια, από κανέναν. Ούτε μνημεία, ούτε κενοτάφια, ούτε νεκροταφεία. Πάντα παρούσα η Ελλάδα της αντίφασης. Ένας αρχαίος πολιτισμός με εξαιρετικό σεβασμό για το νεκρό σε πλήρη διάσταση με τις αξίες του.

Μαζί με τα ανομολόγητα εγκλήματα, από όλες τις πλευρές, ατομικά και συλλογικά, αυτή η εγκατάλειψη των νεκρών της Αλβανίας, του Εμφυλίου και της Κύπρου είναι από τις πιο ντροπιαστικές ιστορίες για τους σύγχρονους Έλληνες. Μόνον οι νεκροί της Κορέας έτυχαν φροντίδας με τη μέριμνα του ΟΗΕ.

Η ταφική τελετουργία και η κοσμική αποκωδικοποίησή της, που τόσο πλατιά αλλά και συγκεχυμένα διαπλέκεται στην ελληνική παράδοση, τόσο στην τραγωδία όσο και στη φιλοσοφία αλλά και στην ελληνική στρατιωτική ιστορία, είναι αναπόσπαστο μέρος του λαϊκού πολιτισμού και αφορά στο χαρακτήρα των Ελλήνων, ανεξάρτητα από την εποχή και από τη θρησκεία που επικρατεί. Αφορά σε ηθικά προβλήματα και αναζητήσεις αλλά και σε πολιτικά ζητήματα. Το μυστήριο του θανάτου θα παραμένει τέτοιο, μυστήριο δηλαδή, για όλους τους ζωντανούς και θα έχει πάντα δύο όψεις. Η πρώτη αφορά στην ηθική και πολιτική υποχρέωση, η δεύτερη στα ψυχικά κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και στην καλλιέργειά της.

Η παλαιά πίστη ότι η πρόοδος είναι αναπόφευκτη, παρόλον ότι αναπτερώθηκε ηλεκτρονικά, μένει πάντα μία πλάνη για τον ανεξέλικτο και χωρίς πνευματική μόρφωση άνθρωπο. Στα χωρίς νόημα πανηγύρια ο πονηρός απατεώνας ή κακούργος θα μιλά πάντα με λόγια κενά Αρετής.

Στις κατασκότεινες και άναστρες όχτες της Στυγός οι σκιές των ακήδευτων νεκρών Ελλήνων της Αλβανίας, του εμφύλιου και της Κύπρου θα πλανώνται σκιάζοντας όσες συνειδήσεις είναι ακόμα ζώσες.