«Τεχνολογική τελειότητα κι ανθρώπινη ατέλεια» (8/11/2017)

Το αντιστάθμισμα της κυριαρχικής και μηχανιστικής γραφειοκρατίας που προκύπτει απ’ το παγκοσμιοποιημένο και οργανωμένο κράτος αφορά στη μείωση της δημιουργικής ελευθερίας και της κοινωνικής πρόνοιας και στο πώς  αυτό συντελείται. Πώς δηλαδή διευθετείται το ζητούμενο μιας στοιχειώδους και δυναμικής ισορροπίας μεταξύ της χαοτικής φυσικής τάξης και της λογικής οργάνωσης. Στην πράξη πώς ελέγχεται «ανθρώπινα» η αρνητική εντροπία. Μια τέτοια πολιτική απαιτεί μια σε βάθος εκπαίδευση του απασχολούμενου στον τομέα προσωπικού, πηγές οικονομικής επένδυσης και κυρίως πολιτική θέληση.

Η ποιότητα δεν υπόκειται σε μετρήσεις. Το γεγονός αυτό στην Ελλάδα και σε πάρα πολλές χώρες γίνεται άλλοθι έτσι ώστε η κοινωνική δικαιοσύνη και πρόνοια όπως και η δημιουργική ελευθερία και η καλλιέργεια του απλού πολίτη να απουσιάζει σχεδόν παντελώς εις όφελος ολίγων, κυρίως οικονομικών μειοψηφιών. Οι κυρίαρχες ομάδες, δηλαδή αυτές που κυβερνούν, ορίζουν τέτοια προγράμματα έτσι ώστε να ευνοείται το ιδιαίτερο και ατομικό όφελος και κέρδος αντί του γενικού και συνολικού. Το αποτέλεσμα είναι ολοφάνερο. Ο πολιτισμός περιορίζεται στο θέαμα και στην κατανάλωση ενώ η «παγκοσμιοποίηση» στερεώνει τους τρόπους και τις μεθόδους παραγωγής που συμφέρουν στα ολιγοπώλια ενώ αυξάνει την εξάρτηση των πολιτών σε οριακά σημεία.

Η αποτελεσματικότητα των μεθόδων που εφαρμόζονται δεν μπορεί άλλο να βιάζει την ποιότητα της ζωής των πολιτών, ούτε να παράγει υπεραξία μόνον για ορισμένες ομάδες συμφερόντων.

Όσο δεν αναγνωρίζουμε την ταυτότητα της λεγόμενης κρίσης τόσο παρατείνεται η διάρκειά της. Είναι παραπλανητικό να πιστεύουμε ότι η χώρα μας μπήκε σε μία ορισμένης μορφής κρίση. Τουλάχιστον μετά τον παγκόσμιο πόλεμο η χώρα κυβερνιόταν με τους ίδιους τρόπους. Αν άλλοι τρόποι επεκράτησαν και στερεώθηκαν, πράγμα που είναι άλλης μελέτης ζήτημα, δεν σημαίνει ότι είμαστε σε ορισμένου τύπου κρίση αλλά σε αδυναμία και άρνηση προσαρμογής. Όλη η δυσκολία προκύπτει από το γεγονός ότι επιθυμούμε σαν λαός να συμβιβάζουμε τα ασυμβίβαστα μιας ποιοτικής ζωής με την ποσοτική ευμάρεια. Αλλά ο υλικός πλούτος και η ποιοτική ευεξία ποτέ δεν συμβιβάστηκαν.

Στους τελευταίους καιρούς ακούγονται όλο και συχνότερα στο δημόσιο θέατρο του δικτύου των ΜΜΕ περισπούδαστες δηλώσεις διαφόρων, κυρίως πολιτικών, ή άλλων «επιτυχημένων»: εμπόρων, τραγουδιστών, φωτομοντέλων, φιλοσοφούντων, κυρίως επιτηδείων κα. Μία από τις πιο συχνές είναι η δήλωση, με αναλόγου βεβαίως βάρους ύφος: «το αποτέλεσμα μετράει». Η τελεστική ιδιότητα του τηλεμέσου αλλά κυρίως η απόσταση μεταξύ δράστη και θύματος είναι οι κύριες αιτίες που τέτοιες κοτσάνες κατακλύζουν τον δημόσιο προφορικό και γραπτό λόγο, κυρίως όμως τον εγκέφαλο των αθώων πολιτών.

Οι προθέσεις και οι διαδικασίες που οδηγούν σε ένα επιθυμητό ή τυχαίο αποτέλεσμα έχουν χαρακτήρα ποιοτικό και ποσοτικό. Έτσι κάθε εκτίμηση του αποτελέσματος περιλαμβάνει μέτρηση, αξιολόγηση ή και τα δύο.

Το σκοτεινό και δυσδιάκριτο μέρος της αξιολόγησης οφείλεται στο ότι τόσο οι προθέσεις όσο και οι διαδικασίες πραγματοποίησης ενός στόχου είναι εγγεγραμμένες εκ των προτέρων στο αποτέλεσμα χωρίς όμως στις περισσότερες περιπτώσεις να είναι ευκρινώς ορατές ή αναγνωρίσιμες. Στην πράξη, δηλαδή, στοχεύοντας κάπου, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το σύνολο των επιπτώσεων. Είναι φανερό ότι εάν ο σκοπός και οι στόχοι έχουν ποιοτικό χαρακτήρα, στην πλειονότητά τους θα αφορούν σε άτομα, δηλαδή, θα έχουν υποκειμενικά χαρακτηριστικά. Στις ποσοτικές επιδιώξεις ούτως ή άλλως το αποτέλεσμα προδιαγράφεται ως ζητούμενο από το πρόγραμμα παραγωγής, τις διαδικασίες και τη μέθοδο που ακολουθείται. Με αυτή την τοποθέτηση γίνεται φανερό ότι μόνο τα ποσοτικά αποτελέσματα που εκφράζονται με αριθμητικές σχέσεις ποσοτικές ή αξιακές είναι μετρήσιμα.

Η διαδικασία παραγωγής ενός εμπρόθετου αποτελέσματος ακολουθεί οπωσδήποτε τη σειρά που εκφράζεται ως πρόθεση, διαδικασία παραγωγής και αποτέλεσμα. Ο χαρακτήρας, η πληρότητα και η ποιότητα κάθε φάσης αποτυπώνεται στο αποτέλεσμα. Το γεγονός αυτό ενώ έχει πολύ μεγάλη σημασία, αμελέστατα υπολογίζεται. Το ότι η ποιότητα των προθέσεων και των διαδικασιών εγγράφεται ποιοτικά στο αποτέλεσμα σημαίνει ότι η αξιολόγηση ενός τέτοιου αποτελέσματος δεν πρέπει να κρίνεται μονοδιάστατα, δηλαδή, δεν πρέπει να κρίνεται μόνον η ιδιοτέλεια των προθέσεων ή η ηθική των διαδικασιών, αλλά και η λειτουργική ικανότητα και η αρτιότητα του έργου, είτε αυτό είναι τεχνικό κατασκεύασμα είτε νομοθέτημα είτε λειτουργική ρύθμιση.

Δεν χρειάζεται μεγάλου βαθμού ευφυία για να γίνει αντιληπτό ότι με βία δε μπορεί να κερδηθεί η ειρήνη ή με σπατάλη να επιτευχθεί πλούτος ή ακόμη με κοινωνική αδικία να έχουμε αίσθημα ικανοποίησης και ασφάλειας.

Το βαθύ εξουσιαστικό σύστημα έχοντας καταλάβει όλα τα μέσα διαμόρφωσης γνώμης διατηρεί τον έλεγχο όπως κι αν έρθουν τα πράματα. Αν κινδυνεύει σημαντικό πρόσωπο καταγγέλλεται το σύστημα. Αν αντιθέτως το σύστημα στοχεύει σε πρόσωπο του κυριαρχικού περιβάλλοντος τότε παραδίδεται στην αρένα ένα ή περισσότερα μεσαίου ή κατωτέρου μεγέθους πρόσωπα, έτσι ώστε να ικανοποιηθεί το δημόσιο αίσθημα. Η χρονοτριβή, ο εκβιασμός και ο χρηματισμός είναι τα συνοδευτικά εργαλεία των εντεταλμένων οργάνων επισήμως ή ανεπισήμως. Το σύστημα ανά πάσα στιγμή διαθέτει σε «στοκ» μεγάλο αριθμό «Άκηδων» και «Κοσκοτάδων».

Προκύπτει έτσι το ερώτημα: -Είμαστε καταδικασμένοι;

Η αποτελεσματικότητα μιας πνευματικής και δημιουργικής προσπάθειας ή παραγωγής ενός τεχνικού έργου ή ακόμη και μόνον της ύπαρξης της διαδικασίας του γίγνεσθαι είναι ένα καθαρά τεχνικό ζήτημα. Ανεξάρτητα από τον πολιτικό ή κοινωνικό χώρο που πραγματοποιείται. Με αυτές τις σκέψεις από τη στιγμή που απεξαρτάται το αποτέλεσμα από όποιες νοητικές ή ιδεολογικές κατασκευές, από συμβολισμούς, ηθικούς ή όχι ενδοιασμούς, από πολιτικά ή θρησκευτικά ιδεολογήματα και δόγματα, οι διαδικασίες παραγωγής εκδηλώνουν ολοκάθαρα τον τεχνικό χαρακτήρα τους και γίνεται δυνατό να χαραχτεί μία μέθοδος που εξασφαλίζει την επιτυχία.

Με απλά λόγια, ένα όχημα μπορεί να κινηθεί αν διαθέτει τροχούς, ανεξάρτητα από όλους τους άλλους παράγοντες, δηλαδή αν αυτοκινείται, ρυμουλκείται ή σπρώχνεται. Στην πράξη μια ζητούμενη μέθοδος παραγωγής ή δημιουργίας μπορεί να σχεδιαστεί εξασφαλίζοντας την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας λειτουργικά, οικονομικά, ηθικά, πολιτικά και δίκαια.

Αφορμή γι αυτή την αναζήτηση είναι η λεγόμενη κρίση από όποια όψη κι αν αυτή εξετάζεται. Το ερώτημα που προκύπτει είναι εάν μία τέτοια προσπάθεια προϋποθέτει αναγκαστικά τον παράγοντα που αφορά στις υπάρχουσες δυνατότητες, στη θέληση κίνησης και αν μπορεί στο πλαίσιο της παγκόσμιας ισορροπίας να εξασφαλιστεί μια επιτυχημένη κατάληξη.

Η αποτελεσματικότητα, με θετικό πρόσημο, προκύπτει από πλατύ και επιμελή σχεδιασμό. Αφορά στις μεθόδους και στους τρόπους δημιουργικής παραγωγής είτε πρόκειται σε πνευματικό έργο είτε το ζητούμενο αποτέλεσμα αφορά σε τεχνικές κατασκευές. Αυτό που ονομάζουμε αποτέλεσμα ορίζεται από τέσσερις αρχές και από τα αντίστοιχα κριτήρια ελέγχου τους και αφορούν στη λεγόμενη φυσική τάξη. Στην ουσία η φυσική τάξη είναι η ποιοτική και ποσοτική ρύθμιση, οπότε, έτσι, καθορίζεται και το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα γίνει ο σχεδιασμός και οι διαδικασίες.

Οι αρχές αυτές και τα αντίστοιχα κριτήριά τους είναι: Η αρχή της φυσικής απλότητας που αφορά στην απάλειψη του περιττού. Η αρχή της φυσικής πιστότητας που αφορά στη διατήρηση της φυσικής λεπτομέρειας. Η τεχνική πρόοδος κάνει συνεχώς πιο δυσδιάκριτες τις περιοχές μέσα στις οποίες κυριαρχεί η φυσικότητα. Σαν παράδειγμα, το γεγονός ότι διαθέτουμε μηχανές μνήμης δε σημαίνει ότι το ανθρώπινο δυναμικό συναίσθημα μπορεί χρησιμοποιώντας αυτές τις μηχανές να παραμείνει στη φυσική του δυνατότητα αφομοίωσης. Έτσι, ενώ ο άνθρωπος παραμένει ανά τους αιώνες αναλλοίωτος απέναντι στον κόπο, στον πόνο και τον θάνατο, παράγει ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο είναι αδύνατο να ευτυχήσει ή να ολοκληρωθεί σαν ύπαρξη και έτσι αναγκάζεται να διασπασθεί και να κατατμηθεί. Η Τρίτη αρχή αφορά στη λειτουργική ομολογία, δηλαδή στο κατά πόσο μπορεί σαν οντότητα να υπηρετεί ταυτοχρόνως συστήματα αντιφασικά μεν αλλά με κοινές λειτουργίες. Για  παράδειγμα διαδικασίες παραγωγής με διαφορετικούς σκοπούς και εξοπλισμούς έχουν τη χρονική διάρκεια της εβδομάδας σαν μονάδα παραγωγικής διαδικασίας. Είναι άπειρα τα παραδείγματα αυτής της φυσικής παραβίασης, το πιο τρανταχτό, η υπεραξία από την οποία επωφελούνται οι λίγοι. Η τέταρτη τέλος αρχή είναι αυτή της φυσικής λειτουργικότητας του προτύπου. Ο σεβασμός δηλαδή στους φυσικούς νόμους όπως αυτοί επαληθεύονται από την εμπειρία. Αυτές οι αρχές και τα κριτήριά τους θα παραμένουν τέτοιες όσο ο άνθρωπος είναι όπως τον γνωρίζουμε. Αν εξελιχθεί αφύσικα σε ένα «ρομποτικό» μετασχηματισμό του, όπως δείχνει το πράγμα, τότε θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η αφυσικότητα που θα προκύψει και η οποία έχει κάνει ήδη την εμφάνισή της θα τον φθείρει, όχι μόνο το πολιτικό σύστημα που στηρίζει αυτή την εξέλιξη αλλά και τον ίδιο σαν φυσική υπόσταση, εξαιτίας του χάους που θα ακολουθήσει. Η αρνητική εντροπία στα όριά της και απροειδοποίητα μετατρέπεται σε θετική και έτσι κινείται ο κόσμος.